वा॒म॒देवा॒य न॑मः – स्नानम् ।
॥ पञ्चामृतस्नानम् ॥
अथ (पञ्चामृत स्नानं) पञ्चामृतदेवताभ्यो नमः ।
ध्यानावाहनादि षोडशोपचारपूजास्समर्पयामि ।
श्री रुद्र प्रीत्यर्थं पञ्चामृतस्नानं करिष्यामः ।
क्षीरम् –
आ प्या॑यस्व॒ समे॑तु ते वि॒श्वत॑: सोम॒ वृष्णि॑यम् ।
भवा॒ वाज॑स्य सङ्ग॒थे ॥
श्री रुद्राय नमः क्षीरेण स्नपयामि ।
// (तै.सं.३-२-५-१८) आ, प्यायस्व, सं, एतु, ते, विश्वतः, सोम, वृष्णियं, भव, वाजस्य, सं-गथे //
दधि –
द॒धि॒क्राव्ण्णो॑ अकारिषं जि॒ष्णोरश्व॑स्य वा॒जिन॑: ।
सु॒र॒भि नो॒ मुखा॑ कर॒त्प्रण॒ आयूग्ं॑षि तारिषत् ॥
श्री रुद्राय नमः । दध्ना स्नपयामि ।
// (तै.सं. ७-४-१९-५०) दधि, क्राव्-ण्णः, अकारिषं, जिष्णोः, अश्वस्य, वाजिनः, सुरभि, नः, मुखा, करत्, प्र-नः, आयूंषि, तारिषत् //
आज्यम् –
शु॒क्रम॑सि॒ ज्योति॑रसि॒ तेजो॑सि दे॒वोव॑: सवि॒तोत्पु॑ना॒त्वच्छि॑द्रेण प॒वित्रे॑ण॒ वसो॒: सूर्य॑स्य र॒श्मिभि॑: ॥
श्री रुद्राय नमः । आज्येन स्नपयामि ।
// (तै.सं. १-१-१०-१८), शुक्रं, असि, ज्योतिः, असि, तेजः, असि, देवः, वः, सविता, उत्, पुनातु, अच्छिद्रेण, पवित्रेण, वसोः, सूर्यस्य, रश्मि-भिः //
मधु –
मधु॒ वाता॑ ऋताय॒ते मधु॑ क्षरन्ति॒ सिन्ध॑वः ।
माध्वी᳚र्नः स॒न्त्वोष॑धीः ॥
मधु॒ नक्त॑मु॒तोष॑सि॒ मधु॑म॒त्पार्थि॑व॒ग्ं॒ रज॑: ।
मधु॒ द्यौर॑स्तु नः पि॒ता ॥
मधु॑मान्नो॒ वन॒स्पति॒र्मधु॑माग्ं अस्तु॒ सूर्य॑: ।
माध्वी॒र्गावो॑ भवन्तु नः ॥
श्री रुद्राय नमः । मधुना स्नपयामि ।
// (तै.सं. ४-२-९-३८) मधु, वाताः, ऋत-यते, मधु, क्षरन्ति, सिन्धवः, माध्वीः, नः, सन्तु, ओषधीः, मधु, नक्तं, उत, उषसि, मधु-मत्, पार्थिवं, रजः, मधु, द्यौः, अस्तु, नः, पिता, मधु-मान्, नः, वनस्पतिः, मधु-मान्, अस्तु, सूर्यः, माध्वीः, गावः, भवन्तु, नः //
शर्कर –
स्वा॒दुः प॑वस्व दि॒व्याय॒ जन्म॑ने ।
स्वा॒दुरिन्द्रा॑य सु॒हवी॑तु॒ नाम्ने᳚ ।
स्वा॒दुर्मि॒त्राय॒ वरु॑णाय वा॒यवे॒ ।
बृह॒स्पत॑ये॒ मधु॑मा॒ग्ं अदा᳚भ्यः ॥
श्री रुद्राय नमः । शर्करया स्नपयामि ।
// (ऋ.वे.९-८५-६) स्वादुः, पवस्व, दिव्याय, जन्मने, स्वादुः, इन्द्राय, सुहवीतु नाम्ने, स्वादुः, मित्राय, वरुणाय, वायवे, बृहस्पतये, मधु-मान्, अदाभ्यः //
श्री रुद्राय नमः । पञ्चामृत स्नानं समर्पयामि ।
॥ विविध द्रव्याभिषेकम् ॥
शङ्खोदकम् –
आपो॒ हिष्ठा म॑यो॒भुव॒स्ता न॑ ऊ॒र्जे द॑धातन ।
म॒हे रणा॑य॒ चक्ष॑से ॥
यो व॑: शि॒वत॑मो रस॒स्तस्य॑ भाजयते॒ह न॑: ।
उ॒श॒तीरि॑व मा॒त॑रः ॥
तस्मा॒ अरं॑ गमाम वो॒ यस्य॒ क्षया॑य॒ जिन्व॑थ ।
आपो॑ ज॒नय॑था च नः ॥
श्री रुद्राय नमः । शङ्खोदकेन स्नपयामि ॥
// (तै.सं. ७-४-१९-५०) आपः, हि, स्थ, मयः-भुवः, ताः, नः, ऊर्जे, दधातन, महे, रणाय, चक्षसे, यः, वः, शिव-तमः, रसः, तस्य, भाजयत, इह, नः, उशतीः, इव, मातरः, तस्मै, अरं, गमाम, वः, यस्य, क्षयाय, जिन्वथ, आपः, जनयथ, च, नः //
फलोदकम् –
याः फ॒लिनी॒र्या अ॑फ॒ला अ॑पु॒ष्पायाश्च॑ पु॒ष्पिणी᳚: ।
बृह॒स्पति॑ प्रसूता॒स्ता नो॑ मुञ्च॒न्त्वग्ंह॑सः ॥
श्री रुद्राय नमः । फलोदकेन स्नपयामि ।
// (तै.सं.४-२-६-२७) याः, फलिनीः, याः, अफलाः, अपुष्पाः, याः, च, पुष्पिणीः, बृहस्पति-प्रसूताः, ताः, नः, मुञ्चन्तु, अं-हसः //
गन्धोदकम् –
ग॒न्ध॒द्वा॒रां दु॑राध॒र्षां॒ नि॒त्यपु॑ष्टां करी॒षिणी᳚म् ।
ई॒श्वरी॑ग्ं सर्व॑भूता॒नां॒ तामि॒होप॑ह्वये॒ श्रियम् ॥
श्री रुद्राय नमः । गन्धोदकेन स्नपयामि ।
// (तै.आ.१०-१-१०) गन्ध-द्वारां, दुराधर्षां, नित्य-पुष्टां, करीषिणीं, ईश्वरीं, सर्वभूतानां, तां, इह, उपह्वये, श्रियं //
पुष्पोदकम् –
यो॑ऽपां पुष्पं॒ वेद॑ ।
पुष्प॑वान् प्र॒जावा᳚न् पशु॒मान् भ॑वति ।
च॒न्द्रमा॒ वा अ॒पां पुष्प᳚म् ।
पुष्प॑वान् प्र॒जावा᳚न् पशु॒मान् भ॑वति ॥
श्री रुद्राय नमः । पुष्पोदकेन स्नपयामि ।
// (तै.आ.१-२२-७८) यः, अपां, पुष्पं, वेद, पुष्प-वान्, प्रजा-वान्, पशु-मान्, भवति, चन्द्रम, वा, अपां, पुष्पं, पुष्प-वान्, प्रजा-वान्, पशु-मान्, भवति //
अक्षतोदकम् –
आय॑ने ते प॒राय॑णे॒ दूर्वा॑ रोहन्तु पु॒ष्पिणी॑: ।
ह्र॒दाश्च॑ पु॒ण्डरी॑काणि समु॒द्रस्य॑ गृ॒हा इ॒मे ॥
श्री रुद्राय नमः । अक्षतोदकेन स्नपयामि ।
// (ऋ.वे.१०-१४२-८) आ-अयने, ते, परा-अयने, दूर्वाः, रोहन्तु, पुष्पिणीः, ह्रदाः, च, पुण्डरीकाणि, समुद्रस्य, गृहाः, इमे //
सुवर्णोदकम् –
तथ्सु॒वर्ण॒ग्ं॒ हिर॑ण्यमभवत् ।
तथ्सु॒वर्ण॑स्य॒ हिर॑ण्यस्य॒ जन्म॑ ।
य ए॒वग्ं सु॒वर्ण॑स्य॒ हिर॑ण्यस्य॒ जन्म॒ वे॑द ।
सु॒वर्ण॑ आ॒त्मना॑ भवति ॥
श्री रुद्राय नमः । सुवर्णोदकेन स्नपयामि ।
// (तै.ब्रा.२-२-४-५-२५) तत्, सुवर्णं, हिरण्यं, अभवत्, तत्, सुवर्णस्य, हिरण्यस्य, जन्म, य, एवं, सुवर्णस्य, हिरण्यस्य, जन्म, वेद, सुवर्ण, आत्मन, भवति //
रुद्राक्षोदकम् –
त्र्य॑म्बकं यजामहे सुग॒न्धिं पु॑ष्टि॒ वर्ध॑नं ।
उ॒र्वा॒रु॒कमि॑व॒ बन्ध॑नान्मृ॒त्योर्मु॑क्षीय॒ माऽमृता᳚त् ॥
श्री रुद्राय नमः । रुद्राक्षोदकेन स्नपयामि ।
// (तै.सं.१-७-६-११), त्रि, अम्बकं, यजामहे, सुगन्धिं, पुष्टि-वर्धनं, उर्वारुकं, इव, बन्धनात्, मृत्योः, मुक्षीय, मा, अमृतात् //
भस्मोदकम् –
मा नो॑ म॒हान्त॑मु॒त मा नो॑ अर्भ॒कं
मा न॒ उक्ष॑न्तमु॒त मा न॑ उक्षि॒तम् ।
मा नो॑ऽवधीः पि॒तरं॒ मोत मा॒तरं॑
प्रि॒या मा न॑स्त॒नुवो॑ रुद्र रीरिषः ॥
श्री रुद्राय नमः । भस्मोदकेन स्नपयामि ।
// (तै.सं.४-५-१०-२२) मा, नः, महान्तं, उत, मा, नः, अर्भकं, मा, नः, उक्षन्तं, उत, मा, नः, उक्षितं, मा, नः, वधीः, पितरं, मा, उत, मातरं, प्रियाः, मा, नः, तनुवः, रुद्र, रीरिषः //
बिल्वोदकम् –
मा न॑स्तो॒के तन॑ये॒ मा न॒ आयु॑षि॒
मा नो॒ गोषु॒ मा नो॒ अश्वे॑षु रीरिषः ।
वी॒रान्मा नो॑ रुद्र भामि॒तोऽव॑धीर्ह॒विष्म॑न्तो॒
नम॑सा विधेम ते ॥
श्री रुद्राय नमः । बिल्वोदकेन स्नपयामि ।
// (तै.सं.४-५-१०-२२) मा, नः, तोके, तनये, मा, नः, आयुषि, मा, नः, गोषु, मा, नः, अश्वेषु, रीरिषः, वीरान्, मा, नः, रुद्र, भामितः, वधीः, हविष्मन्तः, नमसा, विधेम, ते //
दूर्वोदकम् –
काण्डा᳚त्काण्डात् प्र॒रोह॑न्ति परु॑षःपरुष॒: परि॑ ।
ए॒वा नो॑ दूर्वे॒ प्र त॑नु स॒हस्रे॑ण श॒तेन॑ च ॥
श्री रुद्राय नमः । दूर्वोदकेन स्नपयामि ।
// (तै.सं.४-२-९-३७) काण्डात्-काण्डात्, प्र-रोहन्ती, परुषः-परुषः, परि, एवा, नः, दूर्वे, प्र, तनु, सहस्रेण, शतेन, च //
24. Malapakarshana Snanam – मलापकर्षण स्नानम् >>
सम्पूर्ण महान्यास सूचिका पश्यतु ॥